Odsłonięcie tablicy poświęconej profesorowi Wacławowi Szybalskiemu
Na budynku kamienicy przy ul. Goyki w Sopocie odsłonięta została tablica poświęcona profesorowi Wacławowi Szybalskiemu, wybitnemu polskiemu uczonemu, który w latach 1945-1949 był mieszkańcem tego domu.
Zmarły w USA w 2020 roku prof. Wacław Tadeusz Szybalski był wybitnym polskim naukowcem, biotechnologiem i genetykiem, profesorem onkologii w University of Wisconsin. Doktoraty honoris causa przyznały mu Gdański Uniwersytet Medyczny, Politechnika Gdańska i Uniwersytet Gdański. Tablica pamiątkowa umieszczona na ścianie budynku przy ul. Goyki 10 a, w którym profesor mieszkał w latach 1945-49, przypomina o jego związkach z Sopotem i Trójmiastem.
W uroczystości odsłonięcia tablicy poświęconej profesorowi Szybalskiemu wzięli udział m.in. prof. dr hab. Piotr Stepnowski, rektor Uniwersytetu Gdańskiego, prof. dr hab. Ewa Łojkowska (UG), prezeska Fundacji Profesora Wacława Szybalskiego, a także Magdalena Czarzyńska-Jachim, prezydentka Sopotu.
Wacław Szybalski urodził się 9 września 1921 we Lwowie w rodzinie inteligenckiej polskiej szlachty (herb Prus I).
W czasie okupacji niemieckiej (1941-1944) pracował także w słynnym Instytucie Badań Nad Tyfusem Plamistym i Wirusami prof. Rudolfa Weigla jako kierownik grupy karmicieli – w jego grupie karmicielami wszy byli znakomici profesorowie lwowskich uczelni, m.in. matematycy: Stefan Banach, Jerzy Albrycht, Feliks Barański, Bronisław Knaster, Władysław Orlicz, i inni naukowcy: Tadeusz Baranowski (biochemik), Ludwik Fleck (bakteriolog), Seweryn Krzemieniewski i jego żona Helena (oboje słynni bakteriolodzy) oraz Stanisław Kulczyński (botanik i rektor UJK), Stefan Krukowski (archeolog).
W maju 1944 wyjechał ze Lwowa do Końskich. Bezpośrednio po zakończeniu wojny przyjechał do Gdańska. Zorganizował Katedrę Technologii Środków Spożywczych Politechniki Gdańskiej. Tutaj też w 1949 otrzymał tytuł doktora nauk chemicznych. Promotorem był prof. Ernest Sym. W tym samym roku wyjechał do Kopenhagi, gdzie pracował nad genetyką drożdży u profesora Øjvind Winge w laboratorium Carlsberga w Kopenhadze. Następnie wyjechał do USA, gdzie pracował w sławnym laboratorium pod Cold Spring Harbor (1951-1955), a potem w Instytucie Mikrobiologii Uniwersytetu w New Brunswick (praca w instytucie sławnego noblisty, profesora Waksmana). W latach 1960-2003 był profesorem na Uniwersytecie Wisconsin w Madison.
Początkiem wielu odkryć prof. Szybalskiego było wprowadzanie przez niego szeregu oryginalnych technik badawczych. Miał udział w opracowaniu metod wirowania i rozdzielania kwasów nukleinowych w chlorku i siarczanie cezu, elektronowo-mikroskopowym badanie tzw. “heterodupleksów” w mapowaniu DNA oraz opracowaniu zasad wykrywania mutagenności związków chemicznych na bakteriach (zobacz test Amesa).
Wiele lat pracował nad mechanizmami chemicznej mutagenezy i jako pierwszy dostarczył bezpośrednich dowodów na przyczynowy związek między mutagenezą a karcinogenezą. Również jego laboratorium stworzyło podstawy mapowania transkrypcji w bakteriofagu lambda. Ostatnie lata pracy profesora to poszukiwanie metod do fizycznego mapowania genomu, modyfikacji enzymów restrykcyjnych, a szczególnie sekwencjonowania dużych genomów.
Profesor aktywnie uczestniczył w realizacji światowego projektu poznania ludzkiego genomu. Dorobek naukowy obejmuje ponad 360 publikacji z zakresu mikrobiologii, genetyki ogólnej, mutagenezy oraz biologii molekularnej.
Prof. Szybalski otrzymał pięć doktoratów honoris causa: na Uniwersytecie UMCS w Lublinie, Uniwersytecie Gdańskim, Akademii Medycznej w Gdańsku, Politechnice Gdańskiej i Uniwersytecie Jagiellońskim. Był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk, honorowym członkiem Włoskiego Towarzystwa Biologii Doświadczalnej i Polskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego. Był laureatem Medalu Hilldale Uniwersytetu Wisconsin, Złotego Medalu Grzegorza Mendla, przyznawanego przez Akademie Nauk Republiki Czeskiej oraz “The 2003 Casimir Funk Natural Science Award”, Polskiego Instytutu Sztuk i Nauk, Nowy Jork, 2003. Założył i był wieloletnim naczelnym redaktorem międzynarodowego czasopisma GENE (Elsevier Publ., Amsterdam) oraz był członkiem redakcji licznych czasopism naukowych.
W 2007 roku został fundatorem Fundacji Profesora Wacława Szybalskiego.
